Kancelaria Adwokacka Monika Piech-BalickaBezpieczeństwoZaufanieProfesjonalizmSzybkośćKompetencje
Zadzwoń do nas! 42 633 45 45 502 412 081
Napisz do nas

Błędy w sztuce lekarskiej


 

Definicja błędu w sztuce lekarskiej

Przez pojęcie błąd w sztuce lekarskiej należy rozumieć naruszenie obowiązujących lekarza reguł postępowania, wypracowanych na podstawie nauki i praktyki medycznej. Błędem lekarskim jest czynność lub zaniechanie lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medyczną w zakresie dla lekarza dostępnym. Błędy lekarskie można podzielić na błędy w rozpoznaniu (diagnostyczne) oraz w zastosowanym leczeniu (terapii).

 

Odpowiedzialność lekarza za błędy w sztuce lekarskiej

Odpowiedzialność lekarza wobec pacjenta wynika w głównej mierze z art. 415 k.c.:

„Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.

Z artykułu tego jasno wynika, że lekarz może ponosić odpowiedzialność, gdy jego działaniu lub zaniechaniu można przypisać winę, a skutkiem zawinionego działania lub zaniechania będzie szkoda. Dodatkową przesłankę odpowiedzialności wprowadza art. 361 par. 1 k.c.:

„Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła”.

odszkodowanie za błąd w sztuce lekarskiej

Do odpowiedzialności z art. 415 k.c. konieczne jest łączne zaistnienie: winy, szkody i normalnego związku przyczynowego między winą a szkodą. Rozpatrując konkretny przypadek odpowiedzialności lekarza trzeba przeanalizować, czy naruszył on obowiązujące przepisy, a więc czy jego działanie lub zaniechanie nosi znamię bezprawności. Aby lekarzowi mógł być postawiony zarzut i personalnie przypisana mu wina, sąd obowiązany jest ustalić wszystkie przesłanki:

  • bezprawność zachowania się,
  • umyślność lub nieumyślność,
  • niedbalstwo,
  • poczytalność lekarza - sprawcy

Brak którejkolwiek z nich możliwość taką wyklucza. Pacjent, który skutecznie chce dochodzić odszkodowania za błąd w sztuce lekarskiej od lekarza, musi precyzyjnie wskazać, jakie przepisy lub zasady współżycia społecznego naruszył pozwany lekarz oraz jakie fakty wskazują na zamiar wyrządzenia szkody, a także jakie argumenty przemawiają za niedołożeniem przez lekarza wymaganej od niego staranności. Fakty te trzeba udowodnić. Oczywistym jest, że wymaga to znajomości szerokiego zakresu przepisów prawnych. Pacjent samodzielnie nie jest w stanie przygotować wszystkich koniecznych dokumentów i zastosowania właściwych środków prawnych wobec samego lekarza i zakładu opieki zdrowotnej. Dla pacjenta problemem będzie samo dotarcie i zabezpieczenie dokumentacji medycznej. W takich przypadkach nieodzowna jest pomoc adwokata zajmującego się sprawami o błędy w sztuce lekarskiej. Środkiem dowodowym na okoliczność powstania błędu lekarskiego jest opinia biegłego. W sprawach skomplikowanych, wątpliwych dotyczących odszkodowań za błąd w sztuce lekarskiej warto zastanowić się nad zleceniem prywatnej opinii specjalisty z danej dziedziny medycyny, która wprawdzie nie zastąpi opinii biegłego powołanego przez sąd, ale umożliwi poszkodowanemu pacjentowi ocenić zasadność roszczenia i szanse prowadzenia procesu. Czasami opinia zlecona przez adwokata może także pomóc w odstąpieniu od nieuzasadnionego dochodzenia roszczeń, uniknięciu niepotrzebnych, wysokich kosztów, a czasami także procesu z powództwa lekarza o ochronę dóbr osobistych.

Odpowiedzialność lekarza wobec pacjenta uzależniona jest od łączącego ich stosunku prawnego. Lekarze mogą wykonywać swój zawód w ramach:

  • umowy o pracę z zakładem opieki zdrowotnej
  • umowy cywilnoprawnej z zakładem opieki zdrowotnej
  • indywidualnej praktyki lekarskiej
  • indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej
  • grupowej praktyki lekarskiej w formie spółki cywilnej lub partnerskiej
  • wykonywania umowy o pracę poza zakładem opieki zdrowotnej na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Lekarz zatrudniony w zakładzie opieki zdrowotnej ponosi odpowiedzialność wobec pacjenta za szkodę wyrządzoną mu z własnej winy (art. 415 k.c.). Jest to odpowiedzialność solidarna z zakładem opieki zdrowotnej, w którym pracuje.  Pokrzywdzony ma tutaj trzy możliwości. Może wnieść powództwo tylko przeciw zakładowi, tylko przeciwko lekarzowi lub pozwać solidarnie zakład opieki zdrowotnej i lekarza.

W przypadku praktyki prywatnej i świadczeń zakontraktowanych przez NFZ odpowiedzialność wynika z art. 415 k.c., co nie wyklucza odpowiedzialności z tytułu niewykonywania lub nienależytego wykonania umowy między pacjentem a lekarzem, gdy oprócz świadczeń w ramach umowy z NFZ wykonywane były inne, niezakontraktowane usługi medyczne (art. 471 k.c.)

Gdy pacjent leczy się prywatnie – zawiera z lekarzem umowę o świadczenie usług medycznych, w związku z czym lekarz ponosi wobec niego odpowiedzialność w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania tej umowy (art. 471 k.c.). Nie wyklucza to roszczenia z art. 415 k.c.

 

Obowiązki lekarza

Obowiązki lekarza reguluje Ustawa o zawodzie lekarza. Art. 4 tej ustawy stanowi, że lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz należytą starannością. Kodeks etyki nie jest co prawda aktem prawnym, ale powinien on być uwzględniany w procesie stosowania prawa. Do najważniejszych zasad postępowania i obowiązków lekarzy należą:

  • do przeprowadzenia eksperymentu medycznego lekarz musi uzyskać zgodę pacjenta w szczególnej formie
  • obowiązek udzielania pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki
  • niemożność odmówienia pomocy lekarskiej w przypadkach niecierpiących zwłoki, jeśli pacjent nie ma możliwości uzyskania jej ze strony instytucji powołanej do jej udzielenia obowiązek uzyskania zgody na postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze
  • udzielanie świadczeń zdrowotnych musi odbywać się z poszanowaniem intymności i godności osobistej pacjenta
  • lekarz ma obowiązek konsultowania przypadków wątpliwych
  • obowiązek przestrzegania tajemnicy lekarskiej
  • obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem
  • obowiązek powadzenia indywidualnej dokumentacji medycznej pacjenta
  • lekarz może ordynować wyłącznie środki farmaceutyczne i materiały medyczne dopuszczone do obrotu
  • wykonywanie czynności w granicach swoich umiejętności, a więc najczęściej w ramach posiadanej specjalizacji, ewentualnie specjalizacji pokrewnych
  • obowiązek informowania pacjenta
  • zapewnienie ciągłości leczenia
  • obowiązek niezwłocznego informowania o popełnieniu poważnej pomyłki lub wystąpieniu powikłać
  • obowiązek zapoznania pacjentów z możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a także diagnostyki i terapii przedurodzeniowej
  • zakaz stosowania środków i metod dopingowych w celach nieleczniczych

Lekarz odpowiada za każdą nieuwagę, nieostrożność, niedbalstwo, jeżeli jego postępowanie było sprzeczne z elementarnymi zasadami sztuki lekarskiej. Lekarz ma obowiązek stosowania się do elementarnych zasad oraz ze względu na możliwe skutki postępowania, na lekarzu ciąży obowiązek zachowania szczególnej staranności.

Lekarzowi nie wolno stosować metod i leków, które zostały uznane przez naukę za szkodliwe lub całkowicie nieskuteczne. Nie będzie natomiast ponosił odpowiedzialności, jeżeli stosował metody uznane za prawidłowe lub leki dopuszczone do obrotu, które następnie – w związku z rozwojem nauki – w rezultacie przeprowadzonych badań okazały się szkodliwe lub nieskuteczne. Dla oceny lekarza decydujący jest stan wiedzy medycznej w czasie prowadzonego przez niego leczenia lub wykonywania zabiegu, a nie na dzień wydawania opinii na ten temat.

 

Podsumowanie

Błąd w sztuce lekarskiej to naruszenie obowiązujących lekarza reguł postępowania, wypracowanych na podstawie nauki i praktyki medycznej. Błędem lekarskim jest czynność lub zaniechanie lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medyczną w zakresie dla lekarza dostępnym.

Lekarz nie jest wyłączony z ogólnego porządku prawnego i jest zobowiązany do stosowania przepisów prawa i zasad etyki. Nie jest jednak cudotwórcą i nawet dysponując najnowszą wiedzą i techniką medyczną, nie zawsze może przewidzieć następstw leczenia i nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za wszelkie niepowodzenia w leczeniu. Nie każdy błąd lekarski, a tylko błąd zawiniony może powodować odpowiedzialność lekarza za wynikłą dla pacjenta szkodę (art. 415 i 417 k.c.).

Świat medycyny i wiedza na ten temat rozwijają się w błyskawicznym tempie. Pojawiają się nowe techniki zabiegów, diagnozowania, rehabilitacji. Tworzone są nowe substancje wspomagające leczenie. Rozwija się transplantologia, invitro, klonowanie. Wszystko to powoduje zwiększenie możliwości medycyny, ale również stwarza ryzyko komplikacji i zwiększenie zakresu problemów prawnych, które mogą z tego wynikać.

Coraz większe znaczenie zyskują prywatne szpitale i przychodnie. Zmienia się model wzajemnych relacji pacjenta i lekarza. Zmienia się forma świadczenia usług medycznych. Pacjent przestaje być przedmiotem procedury medycznej, a staje się stroną umowy zawieranej z lekarzem.

Prowadzenie sprawy o błąd w sztuce lekarskiej wymaga znajomości szerokiej wiedzy prawnej i specyfiki funkcjonowania opieki medycznej. Rolą adwokata prowadzącego sprawę o odszkodowanie z tytułu błędu w sztuce lekarskiej jest podjęcie właściwych środków prawnych mających na celu wskazać:

  • czy działanie lub zaniechanie lekarza nosi znamiona bezprawności,
  • jakie przepisy lub zasady współżycia społecznego naruszył pozwany lekarz,
  • jakie fakty potwierdzają umyślność wyrządzenia szkody,
  • jakie argumenty przemawiają za niedołożeniem przez lekarza wymaganej od niego staranności,
  • zabezpieczenie dokumentacji medycznej

Adwokat ma ocenić zasadność roszczenia i szanse prowadzenia procesu, a w uzasadnionych przypadkach pomóc w odstąpieniu od nieuzasadnionego dochodzenia roszczeń, uniknięciu niepotrzebnych kosztów, a czasem uniknięcie procesu z powództwa lekarza o ochronę dóbr osobistych.

 

Autor: adw. Monika Piech-Balicka
Adwokat od 2004 roku wpisany na listę adwokatów Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi
Założycielka i właścicielka Kancelarii Adwokackiej Moniki Piech-Balickiej