Kancelaria Adwokacka Monika Piech-BalickaBezpieczeństwoZaufanieProfesjonalizmSzybkośćKompetencje
Zadzwoń do nas! 42 633 45 45 502 412 081
Napisz do nas

Władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem


Na wstępie należy zauważyć, że w wyroku rozwodowym, sąd decyduje nie tylko o winie rozpadu pożycia małżeńskiego, lecz także o miejscu pobytu małoletnich dzieci, władzy rodzicielskiej oraz kontaktach każdego z rodziców wobec niego. Niestety, rozwód często prowadzi do ograniczenia bądź wręcz utraty kontaktu z jednym z rodziców, którym najczęściej jest ojciec dziecka. Polskie sądy w większości przypadków orzekają, iż stałym miejscem zamieszkania dziecka po rozwodzie jest miejsce zamieszkania matki dziecka, co czasami, jeśli kontakty nie są ściśle uregulowane w wyroku ze względu na konflikt pomiędzy stronami, powoduje pozbawienie kontaktu ojca z dzieckiem. Emocje towarzyszące rozstaniu powodują także często, że rodzice nie potrafią dojść do porozumienia w przedmiocie wykonywania kontaktów, co prowadzi także do poczucia niesprawiedliwości i krzywdy u ojców. Należy podkreślić, iż taki konflikt pomiędzy rodzicami, w szczególności najboleśniej odczuwa dziecko, które do prawidłowego psychofizycznego rozwoju potrzebuje obojga rodziców.
Zacznijmy od odróżnienia pojęcia władzy rodzicielskiej od kontaktów.

Władza rodzicielska

Władza rodzicielska to prawa i obowiązki, jakie ma względem osoby małoletniej jej rodzic, związane z wychowaniem, pieczą nad jego majątkiem, a także z przedstawicielstwem ustawowym. Może być ona przyznana w wyroku rozwodowym obojgu rodzicom, ograniczona wobec jednego z nich bądź obojga, bądź w wyjątkowych wypadkach może nastąpić jej pozbawienie na mocy orzeczenia sądu. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, niepozostającym ze sobą w związku małżeńskim, w wypadkach uznania dziecka przez ojca oraz uzyskania przez ojca tej władzy z mocy prawa w razie sądowego ustalenia ojcostwa. Co do zasady więc będzie przysługiwała obojgu rodzicom. Jeśli rodzice zgodnie zadeklarują chęć wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej, sąd może uwzględnić to porozumienie, po ustaleniu, że jest ono zgodne z dobrem dziecka. Sąd dysponuje w tym zakresie marginesem uznania, gdyż zgodnie z art. 107 § 2 zdanie drugie k.r.o. sąd ten „może”, ale nie musi pozostawić obojgu tej władzy. Przesłankami koniecznymi, lecz niewystarczającymi dla pozostawienia pełnej władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom są:

  • zgodny wniosek stron
  • przedstawienie porozumienia
  • wystąpienie okoliczności uzasadniających oczekiwanie, że będą oni współdziałać w sprawach dziecka.

Ponadto konieczne jest stwierdzenie przez sąd, że pozostawienie władzy obojgu rodzicom jest zgodne z dobrem dziecka. Wtedy sąd uwzględni porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Taka sytuacja jest optymalna dla obojga rodziców, pozwalając również temu, z którym dziecko nie będzie stale zamieszkiwało, decydować o istotnych sprawach dziecka, takich jak wybór przedszkola, szkoły, wydanie paszportu.

Jeśli takie porozumienie nie zostanie przez strony zawarte, na mocy art. 107 KRiO, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania. Co to oznacza?

W przypadku braku porozumienia pomiędzy rodzicami sąd może na wniosek jednego z nich, zazwyczaj tego, u którego pozostaje dziecko, czyli najczęściej jego matki, ograniczyć władzę rodzicielską do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Ograniczając władzę rodzicielską, sąd powinien określić w sposób konkretny, do jakich obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka ogranicza władzę rodzicielską drugiego rodzica. Dzieje się tak najczęściej w sytuacji, gdy pomiędzy rodzicami jest konflikt, powodujący niemożność podjęcia przez nich wspólnych decyzji dotyczących dziecka lub nie mają oni ze sobą kontaktu, ze względu na przykładowo dzielącą ich odległość.

Kontakty z dzieckiem

Odnosząc się do kontaktów rodziców z dzieckiem, należy zauważyć, iż w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym są one ujmowane jako przedmiot, zarazem prawa, jak i obowiązku, występujących niezależnie od władzy rodzicielskiej zarówno po stronie dziecka, jak i po stronie rodziców. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym kontaktów z dzieckiem od dawna przyjmowano, że:

„Prawo do utrzymywania kontaktu z dzieckiem nie zależy od sprawowania władzy rodzicielskiej, skoro do zakazania styczności osobistej z dzieckiem rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej konieczne jest specjalne orzeczenie sądu” (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej SN z dnia 18 marca 1968 r., III CZP 70/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 77).

Tym samym ograniczenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców nie musi skutkować ograniczeniem kontaktów tego rodzica z dzieckiem. Możliwości jest wiele. Należy zauważyć, że możliwe jest zarówno całkowite, jak i częściowe ograniczenie kontaktów z dzieckiem rodzicom mającym pełną władzę rodzicielską, bez uprzedniego pozbawienia ich tej władzy, a modyfikacji zakresu kontaktów może dokonać także sąd, orzekając w wyroku rozwodowym o władzy rodzicielskiej. Ograniczenie osobistej styczności z dzieckiem może być orzeczone także w stosunku do rodziców, którym wcześniej ograniczono władzę rodzicielską, w sytuacji, „w której konieczne stanie się dalej idące ograniczenie styczności, niż wynika to z umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub rodzinie zastępczej, przez wyłączenie form kontaktów niedających się pogodzić z dobrem dziecka (np. widywania się w przypadku gdy przyczyną wydania orzeczenia izolującego dziecko od środowiska rodzinnego było popełnienie przez rodzica przestępstwa na jego szkodę)”. Z powyższego można więc stwierdzić, że regułą jest ustalanie szerokich kontaktów pomiędzy rodzicem, u którego dziecko nie przebywa, a małoletnim. Warto także podkreślić, iż nie ma żadnych formalnych przeszkód, aby dziecko od wieku przedszkolnego było zabierane przez drugiego z rodziców na weekendy poza miejsce zamieszkania. Ustalenie kontaktów w miejscu zamieszkania dziecka jest już jednym ze sposobów ograniczenia tych kontaktów i jest orzekane, gdy zachodzą wątpliwości co do prawidłowego ich wykonywania. Trzeba także podkreślić, że samo pojęcie kontaktów jest rozumiane w doktrynie bardzo szeroko. To nie tylko prawo do widywania dziecka, lecz także możliwości rozmów telefonicznych, przez urządzenia internetowe, korespondencja z dzieckiem itp.

Należy pamiętać, iż zasadą nadrzędną jest dobro dziecka i zapewnienie mu jak najlepszego kontaktu z obydwojgiem rodziców i tego też rodzaju kryteria sąd bierze pod uwagę podczas ustalania kontaktów. Sam fakt ustalenia miejsca zamieszkania z matką dziecka nie stanowi od razu przyczyny, dla której władza rodzicielska lub kontakty z dzieckiem miałyby być ograniczone. Walkę o prawo do decydowania o dziecku i o jak najczęstsze spotkania z nim warto więc podjąć, niezależnie od ustalonego przez sąd miejsca jego pobytu. 

 

 
Autor: adw. Monika Piech-Balicka
Adwokat od 2004 roku wpisany na listę adwokatów Okręgowej Rady Adwokackiej w Łodzi
Założycielka i właścicielka Kancelarii Adwokackiej Moniki Piech-Balickiej